DEAŞ ile mücadelede yeni dönem: Dörtlü işbirliği mekanizması

Terör örgütü DEAŞ, Orta Doğu güvenliği açısından büyük tehdit oluşturmaya devam ediyor ve bu tehdidin birkaç boyutu var. DEAŞ’ın geçmişe kıyasla eylem ve örgütsel kapasitesi zayıflasa da örgüt halen terör eylemleri gerçekleştirebilecek kapasiteye sahip. Çok boyutlu DEAŞ tehdidi DEAŞ’ın 2024 yılı içinde Irak ve Suriye’deki eylem sayılarında bir önceki yıla oranla artış tespit edildi. Bu artışta en önemli faktör Suriye’de iç savaşın yarattığı güç boşluğunun devam etmesi oldu. DEAŞ terör örgütünün bölgede yarattığı bir diğer risk unsuru bölge dışı aktörlerin müdahalelerine zemin hazırlamasıdır. Bu müdahaleler bölge dinamiklerini ve bölgesel aktörlerin hassasiyetlerini esas almayan çözümler sunarak bölgesel işbirliğini, sürdürülebilir istikrar imkanlarını sınırlandırmaktadır. DEAŞ’ın yakın geleceğe dair tehdit algısı yaratan diğer bir unsuru, Suriye’deki hapishanelerde tutulan DEAŞ militanları ve militan ailelerinin kaldığı kampların geleceği meselesidir. DEAŞ militanlarının yaklaşık yüzde 90’a yakınını Irak ve Suriyeliler oluşturmaktadır. Geriye kalanlar ise farklı ülkelerden gelerek örgüte katılmış militanlardır. Söz konusu hapishane ve kampların kontrolünü terör örgütü PKK/YPG üstlenmiş durumdadır. Bu durum ise iki açıdan risk oluşturmaktadır. Birincisi PKK/YPG’nin hapishanelerin güvenliğini sağlayabilecek kapasitesi bulunmamaktadır. Bu da DEAŞ militanlarının tutulduğu hapishanelerde zaman zaman çatışma çıkmasına ve DEAŞ örgütünün hapishanelerdeki militanlarını kurtarmak için operasyonlar düzenlemesine yol açmaktadır. İkincisi terör örgütü, DEAŞ hapishanelerinin gardiyanlığını üstlenerek Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Avrupa’nın kendisine yönelik desteğini canlı tutmaya çalışmaktadır. Bu durum DEAŞ ile mücadele meselesinin diğer bir terör örgütü tarafından Batı’ya karşı koz olarak kullanılmasını beraberinde getirmekte ve PKK/YPG’nin DEAŞ ile mücadelesini koşula bağlamaktadır. DEAŞ ile mücadele diğer bir terör örgütü PKK/YPG’ye alan açarak Türkiye, Suriye ve Irak’ın güvenliğine risk oluşturmaktadır. Bu da Batı’nın DEAŞ ile mücadelede bölge ülkeleri ile işbirliği imkanlarını zayıflatmaktadır. Batı’nın DEAŞ ile mücadeleyi sadece hapishane ve kampların güvenliği üzerinden ele alması örgüt ile kalıcı mücadeleyi de engellemektedir. Hatta PKK/YPG’nin rehabilitasyon programları gibi imkanlar ve kapasiteden yoksun olması hapishane ve kampların uzun vadede daha büyük risk oluşturmasına zemin hazırlamaktadır. DEAŞ ile mücadelede ortak mekanizma DEAŞ’ın Orta Doğu’da faaliyet alanları ve örgüt militanlarının tutulduğu bölge dikkate alındığında bahsi geçen tehditleri en yakından hisseden ülkeler Türkiye, Suriye, Irak ve Ürdün’dür. Buna bağlı olarak söz konusu ülkeler DEAŞ ile mücadelede ortak bir mekanizma kurulması konusunda anlaşma sağlamıştır. Dörtlü mekanizmada ilgili ülkelerin Dışişleri Bakanlığı, Savunma Bakanlığı ve İstihbarat kurumlarından temsilciler yer alacaktır. Dört ülkenin DEAŞ ile mücadelede ortak hareket edebileceği konuların başında sınır güvenliğinin sağlanması gelmektedir. Bu konuda Savunma Bakanlıkları ve İstihbarat kurumları arasında sağlanacak koordinasyon örgütün sınır aşan faaliyetlerinin takibi ve engellenmesinde önemli rol oynayacaktır. Dörtlü mekanizma istihbarat paylaşımı konusunda da koordinasyon sağlayabilir. Bu işbirliği örgütün muhtemel terör eylemlerinin engellenmesi, DEAŞ militanlarının yakalanması açısından fayda sağlayacaktır. Dört ülke gerekli hallerde DEAŞ’a dönük olarak ortak operasyonlar da icra edebilir ve DEAŞ’ın finans kaynaklarının kurutulması konusunda da işbirliği yapabilir. Dörtlü mekanizmada Suriye’nin yer almasının özel bir önemi söz konusudur. Suriye’de Baas rejimi sonrası yeni yönetim, ülkesinde otoritesini tesis etme çabalarını sürdürmektedir. Esasen bu sağlanabildiği takdirde zaten DEAŞ ile mücadelede önemli bir aşama kaydedilmiş olacaktır. DEAŞ Suriye’deki iç savaştan faydalanarak güç kazanmıştır ve halen PKK/YPG bölgelerindeki gayri meşru yapı ve istikrarsızlıktan faydalanarak varlığını korumaya devam etmektedir. Hatta Fırat’ın doğusundaki terör örgütü PKK/YPG varlığı bölgenin baskın toplumsal kesimi olan Arap aşiretler arasında radikalleşme eğilimini tetikleyerek örgüte katılıma neden olabilmektedir. Dolayısıyla Suriye yönetiminin güvenlik sektörünün yapılandırılması, geçiş sürecinde güvenlik alanında yaşadığı kapasite açıklarının kapatılması DEAŞ ile mücadelede önemli bir fayda sağlayacaktır. DEAŞ hapishanelerinin Suriye yönetimine devredilmesi ve kaynak ülkelerin kendi vatandaşlarını geri alması sorunun önemli bir kısmını çözecektir. Türkiye bu durumda DEAŞ hapishanelerinin güvenliğinin sağlanması ve yönetimi konusunda Suriye’ye destek verebilir. Benzer bir durumun Irak açısından da geçerli olduğu söylenebilir. DEAŞ hapishanelerindeki militanların yaklaşık yüzde 40’ını Irak kökenliler oluşturmaktadır. Irak hükümetinin kendi vatandaşı olan DEAŞ militanlarını teslim alma süreci sınırlı da olsa başlamıştır. Irak’ta DEAŞ militanlarının tutulacağı hapishanelerin yönetimi konusunda da işbirliği sağlanabilir. Terör örgütü DEAŞ ile mücadelede kalıcı başarı sorunun doğrudan muhatabı bölge ülkeleri arasında işbirliği ile sağlanabilir. DEAŞ’ın etkili olduğu coğrafyaya bakıldığında Suriye ve Irak sınır bölgeleri öne çıkmaktadır. Suriye ve Irak’a ek olarak DEAŞ bölgelerine yakın coğrafyada yer alan Türkiye ve Ürdün’ün arasında sağlanacak güvenlik işbirliği DEAŞ sorununun rahat bir şekilde çözümünü sağlayabilir. Yakın döneme kadar bu işbirliği imkanının Suriye ayağı eksik kalıyordu. Ancak Suriye’deki yeni dönem, bu açıdan önemli bir fırsat alanı açtı. Suriye’de güçlü bir merkezi otorite kurulması imkanı doğdu. Ayrıca yakın geçmişten farklı olarak tüm bölge ülkeleri Suriye ile güvenlik başta olmak üzere her alanda yakın işbirliği kurmak ve Suriye yönetimini desteklemek konusunda isteklidir. DEAŞ tehdidini en yakından hisseden ve bu tehdit ile mücadelede gerekli kurumsal kapasiteye sahip olan Türkiye, Suriye, Irak ve Ürdün arasında bölgesel işbirliği mekanizmasının kurulması, DEAŞ ile etkin ve kalıcı mücadele imkanı sunacaktır. Batılı ülkelerin DEAŞ ile mücadeleyi diğer bir terör örgütü PKK/YPG üzerinden yürütmesi söz konusu ülkelerin meşru muhatapları olan bölge ülkeleri ile işbirliği imkanını da önlemektedir. Dolayısıyla bölgesel işbirliği mekanizması DEAŞ ile mücadelede bölge ülkeleri ile Batılı ülkeler arasında da yakın işbirliğinin kurulmasını sağlayabilir. [Dr. Oytun Orhan, ORSAM Levant Çalışmaları Koordinatörüdür.] *Makalelerdeki fikirler yazarına aittir ve Islamist Agenda'nın editoryal politikasını yansıtmayabilir.

DEAŞ ile mücadelede yeni dönem: Dörtlü işbirliği mekanizması

Ortadoğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM) Levant Çalışmaları Koordinatörü Dr. Oytun Orhan, Türkiye, Ürdün, Suriye ve Irak tarafından DEAŞ'e karşı geliştirilen bölgesel mekanizmanın önemini kaleme aldı.

Fransa'da "laiklik" kavramı, özellikle Müslüman kadınlara karşı silah olarak kullanılıyor

İsrail, Gazze soykırımında Microsoft ve OpenAI altyapısından güçlü destek aldı

Netanyahu'nun "muhtemel şartları" Gazze'deki anlaşmanın ikinci aşamasını aksatabilir mi?

Uluslararası medya PKK/YPG'nin DEAŞ şantajında nasıl bir rol oynuyor?

Teknoloji şirketlerinin İsrail ile çalışması, yapay zeka etiği sorununu yeniden gündeme getirdi

Trump’ın Gazze’yi boşaltma planı, mültecilerin yeniden yerleştirilmesi tartışmasını alevlendirdi

Ürdün Kralı ABD'de: Asıl mesaj Suudi Arabistan'a mı?

ABD'lilerin çoğu Trump'ın Gazze'yi "devralma" planına karşı çıkıyor

Trump’ın dili, yeni ABD'nin kimliği mi?

Trump'ın UCM'ye yaptırımları küresel adaletin geleceğini tehdit ediyor