İç savaş 6,7 milyondan fazla insanın evlerini terk etmesine ve komşu ülkelere sığınmasına neden olurken, 6,3 milyon insan da Suriye'de yerinden olarak aşırı kalabalık ve bakımsız kamplarda yaşamaya başladı. Suriye iç savaşı, zamanımızın en kötü insani krizlerinden biri olarak adlandırılıyor.
Bunlara ek olarak 6 Şubat'ta Kahramanmaraş'ta meydana gelen depremler Suriye'nin kuzeyindeki bölgeleri yerle bir etti. Altyapısı savaş nedeniyle hali hazırda çok büyük hasarlar almış olan Halep ve İdlib şehirleri depremden feci şekilde etkilendi. 6 bin Suriyeli depremlerden dolayı hayatını kaybetti.
Çatışmanın yıl dönümünde, 2011'den bugüne Suriye halkına onca acıya neden olan olaylar dizisini anlatacağız.
- 2011
"Sıra sende doktor"
Mart 2011'de Dera kentindeki bir okulun duvarına birkaç çocuğun "Sıra sende doktor (Beşar)" yazması sonucu Suriye devrimi başladı. Mısır ve Tunus'taki Arap Baharı protestolarından sonra gelen bu graffitide bahsedilen kişi Suriye Devlet Başkanı ve göz doktoru olan Beşar Esed'ten başkası değildi.
İki gün sonra çocuklar tutuklandı ve Esed'in güvenlik güçleri tarafından onlara bu yazıyı kimin yazdırdığını söylemeleri için işkenceye maruz kaldılar. Gözaltına alınmaları, Suriye genelinde serbest bırakılmalarını talep eden çok sayıda protestoya neden oldu . İlerleyen aylarda, hükümet güçleriyle savaşmak için birkaç muhalif grup ortaya çıktı, BM barış müzakerelerini teşvik etti ve Afrika ve Orta Doğu Arap ülkelerinden oluşan bir örgüt olan Arap Birliği, Esed'i geri çekilmeye çağırdı.
- 2012
Esed hükümeti, yaklaşımlarının ciddiyeti konusunda kendi içinde bölünmüştü, ancak Şam ve Halep'te süren çatışmalar 2012'de Suriye resmen bir iç savaşa dönüştü. BM, Esed ve muhalefetle barış görüşmelerini sürdürmeye devam etti ve onları, insanların çektiği acıların boyutlarını göz önünde bulundurarak geçici bir adalet sürecine girmeye çağırdı. Bunun başarılı olması için Esed'in görevi bırakması tavsiye edilse de Rusya ve İran, Esed ve rejimini destekledi .
Barış görüşmeleri keskin bir şekilde durma noktasına geldiğinde, ABD ve Fransa gibi batılı güçler muhalif grupları desteklemeye başladı.
- 2013
Çatışmanın üzerinden iki yıl geçmiş ve bir milyondan fazla Suriyeli yerinden edilmişti. IŞİD'in yükselişi Esed rejimi tarafından kontrol edilen bölgeleri tehdit ettiğinden, Suriye genelinde artan bir güvensizlik vardı.
IŞİD'in aşırılık yanlısı şiddeti , Esed'ten çok IŞİD'i yenmekle ilgilenen batılı hükümetlerin dikkatini çekti . Bu, Rusya, İran ve Lübnanlı grup Hizbullah'ın desteğinin yanı sıra Esed'in yenilgiden kurtulmasını sağladı. 2013, Esed'in muhalefete karşı kimyasal silahlar kullanarak yüzlerce erkek, kadın ve çocuğu öldürdüğü ilk yıldı.
Ağustos 2013'te kimyasal silahların kullanılması, Esed'i kimyasal silahlarının geri kalanını teslim etmeye zorlayan uluslararası bir protestoya yol açtı. Ancak Esed hükümeti bu zulmü çoktan gerçekleştirmiş ve batılı hükümetleri müdahale etmeye zorlamıştı.
- 2014 ve 2015
ABD hükümeti IŞİD'e karşı Suriye ve Irak'a ilk hava saldırılarını başlattı. Bu hem IŞİD üyelerini hem de masum sivilleri yaralayan ve öldüren bir harekat idi. Bu süre zarfında Birleşik Krallık hükümeti, başlattığı program ile 20.000 kadar Suriyeliyi yeniden yerleştireceklerini duyurdu.
BM Güvenlik Konseyi , Uluslararası Ceza Mahkemesi'nde Esed'i savaş suçlarından sorumlu tutmaya çalıştı , ancak buna Çin ve Rusya oylarıyla karşı çıktı. Bu arada İran sayesinde iç savaşa dahil olan Rusya, Esed rejimine desteğini ve silah tedarikini artırdı.
Nihayet, Aralık 2015'te, Suriye'de barışı sağlamaya ve Suriye için yeni bir anayasa taslağı hazırlamaya yönelik ilk karar, BM Güvenlik Konseyi tarafından oybirliğiyle kabul edildi. Genel Sekreter Ban Ki-Moon, kabul edilmeden önce Konsey'de yaptığı konuşmada , 'Suriye halkı yeterince acı çekti. Farklılıklarınızın üstesinden gelmek için vizyon ve liderlik göstermeye davet ediyorum. Barış için küçük bir fırsatımız var, görevimiz bunu değerlendirmek," dedi.
- 2016 ve 2017
2012'den bu yana muhalif grupların elinde bulunan Halep, 2016'da Esed, Rus ve İran güçleri tarafından geri alındı. Bunu başarabilmek için "şer ittifakı" haftalarca bölgeleri bombalayarak yüzlerce masum insanın canını aldı. Batılı hükümetler, Esed rejiminin saldırılarında kimyasal silah kullanmaya devam ettiği bu süre zarfında engel olmak için çok az şey yaptı.
2017 itibariyle IŞİD, Suriye topraklarındaki kontrolünün yüzde 95'ine kadarını kaybetmişti . İran, Türkiye ve Rusya, çatışmaya siyasi bir çözüm sağlayan ve çatışmaların sona ereceği dört 'gerginliği azaltma bölgesi ' oluşturan bir mutakabat metni imzaladı. Ancak şu an itibariyle bu dört bölgeden üçü rejim güçleri tarafından geri alındı.
- 2018
Barack Obama'nın ABD başkanlığı dönemi sona ermiş ve Donald Trump göreve başlamıştı. Trump'ın Putin'e olan yakınlığı, Esed'in güçlerine Duma'ya karşı başka bir kimyasal saldırı başlatmaları için yeşil ışık yaktı. Yanıt olarak ABD, Fransa ve İngiltere de dahil olmak üzere batılı hükümetler Esad rejimine karşı hava saldırıları başlattı.
İşte bu noktada Rusya, yedi yıldır devam eden ve Putin için çok pahalı hale gelen savaş nedeniyle Suriye'den desteğini ve askerlerini çekmeye başladı. Ancak İran, Esed'i desteklemek için Suriye'de kalmaya devam etti. Yıl sonunda Trump, IŞİD yenildiği için ABD'nin Suriye'den ayrıldığını duyurdu, ancak birçok ABD askeri İran güçlerine karşı savunma yapmak için kuzey Suriye'de kaldı.
- 2019'dan Günümüze
O yıllarda, Suriye için bir anayasa taslağı hazırlamak üzere yeni bir Suriye Anayasa Komitesi toplandı. Ancak hiçbir ilerleme kaydedemediler. 2020 yılında tüm dünya pandemi sebebiyle evlerine sığınmışken, Türkiye ve Rusya İdlib'de haftalarca süren çatışmaların ardından bugün de devam eden ateşkesi sağladı. Bu sırada Esed'in güçleri Suriye'nin yaklaşık yüzde 70'ini kontrol ediyordu.
2021'de Esed, batılı ülkeler tarafından "hileli ve özgür olmayan" şeklinde nitelendirilen bir seçimde yeniden cumhurbaşkanı seçildi. Her şeyin başladığı Dera şehri seçimi boykot etti ve böylece ateşkes müzakere edilene kadar haftalarca yoğun çatışmalara maruz kaldı.
2022'de IŞİD'den bir geri dönüş girişimi görüldü, ancak bu, ABD hava saldırılarının kuzey Suriye'de liderlerini ve İran güçlerini öldürmesiyle sona erdi. Bugün, Esed'in güçleri hala kontrolü elinde tutuyor ve acımasız çatışmalar devam ediyor. Suriyeli aileler, Esed'e karşı muhalefeti desteklemeleri halinde savaşın şiddetinden, işkence ve hapis cezası tehdidinden kaçmak için hala mülteci kamplarında yaşıyor.
Tüm ateşkes ve barış girişimlerine rağmen yerinden edilmiş Suriyelilerin bir zamanlar "ev" dedikleri yerlere geri dönmeleri tehlike arz ediyor.
Suriye, bugün herkes için büyük ölçüde güvensiz bir yer olmaya devam ediyor.